Uỷ viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh (Ảnh: Lao Động)

Quan hệ quốc tế trong năm 2017 bị tác động mạnh bởi điều chỉnh chính sách của các nước lớn, kéo theo những diễn biến nhiều chiều tại các khu vực, trong đó có Châu Á - Thái Bình Dương. Hợp tác và cạnh tranh đan xen một cách phức tạp, các tập hợp lực lượng với những hình thức và sắc thái mới đặt ra nhiều thách thức cho các nước vừa và nhỏ. ASEAN kỷ niệm 50 năm thành lập tiếp tục khẳng định vai trò một tổ chức khu vực thành công, nỗ lực duy trì đoàn kết, xây dựng Cộng đồng, nhưng cũng đứng trước những thách thức không nhỏ để duy trì vị thế của mình.

Trong bối cảnh đó, đóng góp vào những thành tựu kinh tế - xã hội của đất nước, công tác đối ngoại trong năm 2017 đã được triển khai một cách chủ động, tích cực, quyết liệt, nâng tầm cả về song phương và đa phương, phục vụ những mục tiêu chiến lược lớn đã được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đề ra. Kết quả là năm 2017 được đánh giá là một trong những năm thành công nhất của đối ngoại Việt Nam. 

Bao trùm và nổi bật là việc chúng ta đã đảm nhiệm xuất sắc vai trò chủ nhà Năm APEC 2017, mà đỉnh cao là Tuần lễ cấp cao APEC tại Đà Nẵng. Sự kiện này đã tạo hiệu ứng tích cực trên nhiều phương diện, tiếp tục khẳng định APEC là diễn đàn hợp tác, liên kết kinh tế hàng đầu khu vực, làm nổi bật vai trò của Việt Nam đối với một sự kiện mang tầm vóc “toàn cầu”. Sự tham dự của đầy đủ các nhà lãnh đạo các nền kinh tế thành viên APEC và số lượng đại biểu, doanh nghiệp, phóng viên đông đảo nhất trong 10 năm gần đây; từ khâu tổ chức, chủ trì, điều hành đến chất lượng nội dung các văn kiện; việc bảo đảm an ninh, an toàn tuyệt đối trong cả Năm APEC... đã tạo được ấn tượng tốt đẹp với bạn bè quốc tế. Các thành viên, bạn bè và báo chí quốc tế đánh giá cao chủ đề năm APEC 2017 của Việt Nam và 4 ưu tiên của chương trình nghị sự và nội dung các văn kiện. Sự kiện này đã đưa Việt Nam thành tâm điểm chú ý của thế giới, góp phần quảng bá hình ảnh, nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam.

Năm APEC 2017 là biểu hiện sinh động cho thấy hoạt động đối ngoại đa phương của ta đã nâng lên một tầm cao mới, chuyển mạnh sang “chủ động đóng góp xây dựng, định hình luật chơi chung”, qua đó bảo vệ và thúc đẩy hiệu quả các lợi ích chiến lược về an ninh, phát triển của Việt Nam, đồng thời thể hiện tinh thần “thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế”.

Thành công của sự kiện này đã tạo được một nhận thức mới, một niềm tin mới, một sức mạnh mới, khí thế mới cho hội nhập quốc tế, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, ý chí tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên mạnh mẽ của đồng bào cả nước và cộng đồng doanh nghiệp.

Trong năm qua, chúng ta đã thể hiện những nỗ lực rất lớn để đẩy mạnh và làm sâu sắc hơn các mối quan hệ với các nước láng giềng, khu vực, các nước lớn, các nước bạn bè truyền thống. Trong năm 2017, các đồng chí Lãnh đạo cấp cao ta đã thực hiện 18 chuyến thăm đến 19 nước, tham dự 8 hội nghị quốc tế đa phương, tiến hành hàng trăm cuộc tiếp xúc song phương với lãnh đạo, nguyên thủ các nước trên thế giới, đồng thời đón 36 lượt nguyên thủ và thủ tướng các nước đến thăm Việt Nam. 

Đặc biệt, trong dịp Tuần lễ cấp cao APEC, chúng ta đã nâng tầm và thúc đẩy mạnh các mối quan hệ với các đối tác lớn của Việt Nam. Riêng trong dịp này ta đã đón Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Mỹ Donald Trump thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam trong cùng một ngày. Cùng với đó là các chuyến thăm của Tổng thống Chi-lê và Thủ tướng Ca-na-đa, trên 50 cuộc tiếp xúc với lãnh đạo các nền kinh tế thành viên APEC.

Nội dung các hoạt động đối ngoại đều rất thực chất, thúc đẩy quan hệ với các đối tác ngày càng đi vào chiều sâu, ổn định và bền vững. Thông qua các hoạt động kỷ niệm lớn trong quan hệ với Lào, Căm-pu-chia, các chuyến thăm cấp cao tới In-đô-nê-xi-a, Mi-an-ma, Xin-ga-po, Thái Lan..., ta đã tăng cường mạnh mẽ tin cậy chính trị và đẩy mạnh hiệu quả hợp tác thực chất với các nước láng giềng khu vực. Quan hệ với các đối tác chủ chốt khác như Trung Quốc, Nga, Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ đều được nâng cao về chính trị và kinh tế. Chúng ta đã thiết lập quan hệ đối tác toàn diện với Mi-an-ma và Ca-na-đa.

Chúng ta đã tiếp tục chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, phát huy vai trò trong các mối liên kết và hợp tác kinh tế khu vực và quốc tế, hoàn thành tốt nhiệm vụ đối ngoại phục vụ phát triển của đất nước. Các hoạt động đối ngoại và hội nhập đã quán triệt rộng rãi Nghị quyết 06 của Trung ương khoá XII về thực hiện có hiệu quả tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, giữ vững ổn định chính trị-xã hội trong bối cảnh nước ta tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới. Ta cùng các nước thành viên kiên trì nền tảng để tiếp tục thảo luận hướng tới một Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương toàn diện và tiến bộ (CPTPP), bảo đảm các lợi ích của Việt Nam. Chúng ta cũng đang cùng các nước tích cực thúc đẩy đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), đẩy mạnh các hoạt động ngoại giao vận động và thúc đẩy Liên minh Châu Âu đưa Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) sớm ký chính thức, tiến hành phê chuẩn và triển khai thực hiện. Lãnh đạo các nước đối tác cũng nhất trí cùng Việt Nam triển khai một cách hiệu quả Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh kinh tế Á-Âu, Việt Nam – Hàn Quốc.

Hiệu ứng từ tiềm năng tăng trưởng, từ các quyết tâm cải cách và hội nhập của Việt Nam thể hiện qua các hoạt động đối ngoại đa dạng, cùng các biện pháp quyết liệt xây dựng một Chính phủ kiến tạo đã góp một phần giúp cho các mối quan hệ kinh tế của chúng ta với các đối tác được tăng cường, các chỉ tiêu kinh tế đối ngoại của ta đều đạt và vượt mục tiêu. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 425 tỷ USD, cao nhất từ trước đến nay; lượng khách du lịch quốc tế đến Việt Nam đạt gần 13 triệu lượt người (tăng 30% so với năm trước). Riêng trong dịp Tuần lễ Cấp cao APEC đã có 121 thoả thuận được ký kết với tổng trị giá 20 tỷ USD.  Đến nay ta đã vận động được tổng cộng 69 nước công nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường. Chính phủ, các bộ, ngành và các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài vận động rất tích cực nhằm mở cửa thị trường các nước cho xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam.

Trong năm 2017, công tác đối ngoại đã tiếp tục góp phần bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, bảo đảm ổn định chính trị, an ninh và trật tự, an toàn xã hội. Các hoạt động đối ngoại quốc phòng - an ninh được đẩy mạnh, hợp tác về quốc phòng - an ninh với các nước đối tác ngày càng hiệu quả, đóng góp tích cực vào việc tăng cường hiểu biết và tin cậy lẫn nhau giữa Việt Nam và các nước. Ta cùng với Lào đã hoàn thành kế hoạch tăng dày và tôn tạo mốc giới, cùng Campuchia hoàn thành 84,6% khối lượng công việc phân giới, cắm mốc biên giới trên bộ, cùng Trung Quốc và Lào triển khai hiệu quả các văn kiện về quản lý biên giới và cửa khẩu. Ta cùng các nước ASEAN và Trung Quốc chủ động thúc đẩy và nhất trí thông qua Khung Bộ quy tắc ứng xử của các bên tại Biển Đông (COC) và chính thức khởi động đàm phán COC. Ta thúc đẩy đàm phán và trao đổi về các vấn đề trên biển với các nước trong khu vực, đồng thời kiên quyết và kiên trì đấu tranh với các hành động xâm phạm chủ quyền biển đảo của ta. Ta kiên quyết đấu tranh với các ý đồ xuyên tạc vấn đề dân chủ, nhân quyền và tôn giáo để can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam, đồng thời thúc đẩy các cơ chế đối thoại về nhân quyền, trao đổi thẳng thắn trên tinh thần xây dựng nhằm tăng cường hiểu biết, giảm bớt khác biệt và nhằm thúc đẩy quan hệ ổn định với các nước.

Ngoài ra, trong năm qua công tác đối ngoại cũng đã được triển khai toàn diện, hiệu quả và đạt nhiều kết quả trên nhiều lĩnh vực quan trọng khác. Ta đã tranh thủ quan hệ và hợp tác tốt với các nước để đẩy mạnh việc bảo hộ công dân, ngư dân, bảo vệ địa vị pháp lý cho hơn 5.500 công dân và đưa gần 2.000 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ về nước. Ngoại giao văn hoá, thông tin đối ngoại tiếp tục nỗ lực nâng cao hỉnh ảnh Việt Nam trên quốc tế. Nghệ thuật Bài Chòi Trung bộ đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, đưa các danh sách di sản của Việt Nam ngày càng phong phú. Nhiều hoạt động phong phú, thiết thực như Xuân Quê hương, Trại hè Việt Nam, kiều bào thăm Trường Sa, diễn đàn khởi nghiệp thanh niên người Việt... đã góp phần gắn kết cộng đồng người Việt Nam ở  nước ngoài với đất nước.

Có thể nói cùng với những thành tựu xây dựng và bảo vệ đất nước, thành công của ngoại giao Việt Nam trong năm 2017 của đất nước đã góp phần gia tăng sức mạnh của đất nước, đưa thế chiến lược của Việt Nam ngày càng vững vàng để bước vào năm 2018, năm bản lề thực hiện các nhiệm vụ của Đại hội XII, nhằm tiếp tục tạo các chuyển biến tích cực theo tinh thần các Nghị quyết của Đảng.

Ngoại giao Việt Nam trong năm 2018 và các năm tới sẽ tiếp tục triển khai đồng bộ các nhiệm vụ đối ngoại, tiếp tục phát huy thành công của Năm APEC Việt Nam và của mối các quan hệ song phương, đưa các mối quan hệ đi vào chiều sâu, hiệu quả và bền vững hơn nữa; triển khai các định hướng đối ngoại đa phương, chuẩn bị cho vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 và ứng cử làm thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021; kiên quyết và kiên trì bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia; triển khai mạnh Nghị quyết 06 về nâng cao hiệu quả tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.  Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và sự hiệp đồng chặt chẽ của các binh chủng, các kênh đối ngoại, của cả hệ thống chính trị và toàn dân, ngoại giao Việt Nam sẵn sàng cho mọi thử thách trong năm tới và sẽ tiếp tục phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, phục vụ Đảng, phục vụ đất nước, phục vụ lợi ích quốc gia - dân tộc./.

Phạm Bình Minh Uỷ viên Bộ Chính trị,  Phó Thủ tướng Chính phủ,  Bộ trưởng Ngoại giao